“Đừng lãng phí thời gian tranh luận ‘người tốt’ nên như thế nào. Hãy trở thành người đó.” – Marcus Aurelius
Giữa cuộc sống hỗn độn ngày nay, chúng ta có thể tìm thấy nguồn cảm hứng sâu sắc từ những chiêm nghiệm của Marcus Aurelius về những người thầy đã định hình nhân cách ông. Nhật ký biết ơn của vị hoàng đế La Mã tiết lộ những nguyên tắc vượt thời gian cho lối sống có mục đích và nghệ thuật lãnh đạo.
Trong bức thư thứ I tác phẩm Suy Tưởng (Meditations), Marcus Aurelius cho rằng các thành viên trong gia đình và những người thân cận đã dạy ông các đức tính cốt lõi:
“Gia Đình – Những Người Thầy Đầu Tiên
Ông nội Verus dạy tôi làm chủ cảm xúc – cách điều khiển phản ứng bằng trí tuệ thay vì bốc đồng. Qua di sản của cha, tôi thừa hưởng sức mạnh thầm lặng – thứ nam tính không cần khoa trương. Mẹ tôi thể hiện chiều sâu tâm linh, chứng minh đức hạnh thực sự là từ chối cả những suy nghĩ độc hại chứ không chỉ hành động xấu. Bà sống giản dị triệt để, chứng minh giàu có nằm ở nhân cách chứ không phải vật chất. Ngay cả cụ cố, với việc chọn gia sư tại nhà thay vì trường công, cũng dạy tôi đầu tư xứng đáng cho giáo dục chất lượng.
Những Người Thầy Định Hình Tư Duy
Từ những người giám hộ thời thơ ấu, tôi học được cách tránh tư duy bầy đàn – dù là cổ vũ cho phe phái ở đấu trường hay các đội đấu sĩ. Họ truyền cho tôi phẩm giá của lao động chân tay và sự khôn ngoan khi chỉ lo việc của mình. Triết gia Diognetus giải phóng tôi khỏi mê tín và những theo đuổi phù phiếm, hướng năng lượng vào triết học thực chất. Rusticus trở thành tấm gương phản chiếu, chỉ ra khiếm khuyết trong tính cách cần hoàn thiện – cảnh báo trước đức hạnh trình diễn và lời nói hoa mỹ. Ông dạy tôi viết rõ ràng, tha thứ nhanh chóng, và đọc với chiều sâu thay vì hời hợt.
Nghệ Thuật Lãnh Đạo Kỷ Luật
Apollonius chứng minh cách duy trì tập trung bền bỉ ngay cả trong đau khổ hay bệnh tật. Sextus tiết lộ cách quyền lực có thể vừa kiên định vừa nhân ái – lãnh đạo bằng sự tự nhiên thay vì hình thức cứng nhắc. Thầy dạy ngữ pháp Alexander chỉ tôi cách sửa lỗi người khác mà không làm họ xấu hổ, tập trung vào ý tưởng thay vì ngôn từ. Qua Fronto, tôi nhận ra sự tha hóa của quyền lực, thấy rằng ngay cả giới quý tộc cũng thường thiếu tình thương.
Làm Chủ Bản Thân Trong Thực Tế
Anh trai Severus định hình lý tưởng chính trị của tôi – viễn kiến về xã hội với luật pháp bình đẳng và tự do ngôn luận. Từ Maximus, tôi học được sự kiên định cảm xúc – cách đón nhận cả nỗi đau lẫn niềm vui với quyết tâm vững vàng. Cha tôi, hoàng đế Antoninus, hiện thân cho sự lãnh đạo cân bằng: siêng năng nhưng không vội vã, nguyên tắc nhưng linh hoạt. Ông chứng minh rằng người ta có thể nắm giữ quyền lực lớn mà không phô trương, giữ được đức tính cá nhân khi thực hiện nghĩa vụ công.
Lòng Biết Ơn Là Nền Tảng
Tôi mang ơn các vị thần vì tất cả – vì đã đặt tôi vào dòng dõi trí tuệ này, vì đã bảo vệ tôi khỏi cám dỗ của sự tha hóa, vì đã ban cho tôi những người thầy đã chỉ ra cách sống thuận theo quy luật tự nhiên. Họ ban cho tôi khả năng phân biệt để tránh hư học vô bổ, sức khỏe để duy trì công việc, và những mối quan hệ giúp tôi vững vàng.”
Những suy ngẫm của Marcus là một khóa học chuyên sâu về sống có chủ đích. Trải qua bao nhiêu thời đại biến đổi, bài học của ông vẫn còn nguyên giá trị và nhắc nhở chúng ta:
- Vun đắp chiều sâu thay vì tương tác hời hợt
- Dẫn dắt bằng giá trị thay vì tự kêu gọi sự chú ý
- Rèn luyện bền bỉ giữa sự biến đổi thất thường
- Bám rễ vào giá trị cốt lõi khi đuổi theo xu hướng nhất thời
